MESLEK SEÇİMİ
MESLEK SEÇİMİ
Bireyin tercih ettiği yani girmek istediği meslekler arasından birini ayırması ve buna girmek için çaba göstermesi meslek seçimi olarak adlandırılmaktadır. Meslek seçimi, girilmek istenen meslekler arsından girme olasılığı en yüksek olana yönelmedir.
Her insan okul öncesi yıllardan itibaren ne olacağını düşünür, geleceği hakkında bazı planlar kurar. Başlangıçta tamamen duygusal ve hayali olan meslek seçimi, yaş ilerledikçe daha gerçekçi temellere dayandırılır. Ancak, gençlerin çoğu, temel eğitimi yada ortaöğretimi bitirip meslek seçme konusunda kesin bir karar verme durumunda kaldıkları zaman şaşkınlığa düşmekte ve çoğu kez bütün hayatlarını etkileyecekleri seçimi tesadüflere bırakmaktadırlar. Öğrencilerin ilgi ve yeteneklerini, toplumun ihtiyaçlarını göze almaksızın yaptıkları seçimler, hem kendilerini hem de yakınlarını hayal kırıklığına uğratmaktadır. Öğrencilerin gerçekçi olmayan seçimlerine etki eden önemli faktörlerden biri de onların çalışma dünyasından çok fazla haberdar olmayışları ve meslekleri tanımamalarıdır.
Doğru ve yerinde meslek seçimi yapılabilmesi için öğrencilerin yetenekleri ile ilgi duyduğu meslekler hakkında incelemeler sonucunda edinilmiş bilgilere dayalı olması gerekir. Öğrencilerin seçtikleri mesleklerin fiziksel ve psikolojik olarak kendilerine uygun olmalıdır. Duygusal etkilerden uzak durulmalıdır. Duygusal etmenlerle yapılan tercihlerin sonunda öğrenciyi hayal kırıklığı ve değersizlik duyguları bekler.
Meslekler hakkında doğru ve ayrıntılı bilgi sahibi olma, meslek seçimi kararının isabetli olmasının ön koşuludur. Meslek bireyin hayatında, çeşitli yönlerden çok önemli rol oynar. Bunları şöyle özetleyebiliriz:
a) Meslek Seçimi Kişinin O Alanda İleride İş Bulma Olasılığını Etkiler: Toplumda çok az kişi tarafında yapılan bir işi seçen bir kişinin işsiz kalma olasılığı yüksek olacaktır. Çalışma şartlarının olgunlaşmadığı meslek alanlarını seçen kişiler, çalışma alanı bulamadıkları için işsiz kalacaklardır. ( Türkiye' de uzayla ilgili bir alanda öğrenim görmüş bir kişi bu alanda çalışma imkanı bulamayacaktır.) Ayrıca iş bulma olasılığı çok düzensiz ve kararsız olan bir alana yönelmesi her zaman işsiz kalabileceği olasılığını göze alması gerekir.
b) Meslek Seçimi Kişinin Başarı ve Başarısızlığını Belirler: Bir işte başarıyı etkileyen gayret, şans, yetenek, sabır, cesaret gibi bir çok faktör vardır. İnsanlar yetenek ve kişilik özellikleri yönünden birbirinden farklıdır. Aynı şekilde mesleklerin kişiden istediği özellikler farklıdır. Bir kişi kendi özelliklerine en uygun meslekte daha başarılı olacaktır.
c) Meslek Seçimi Kişinin İşinden Hoşlanıp Hoşlanmayacağını Etkiler: Çeşitli meslekler çeşitli alanlarda doyum olanakları sağlar. Bir kimsenin mesleğinin gerektirdiği ve hayatı boyunca sürdüreceği faaliyetler, duygusal ihtiyaçları için doyum kaynağı olmalıdır. Ancak mesleği bireyin duygusal ihtiyaçlarını karşılamıyorsa mutsuz olur.
d) Meslek Seçimi Hayatın Her Yönünü Etkiler: Meslek seçimi bir kişinin kiminle evleneceğini; nerede yaşayacağını, Çocuklarının nerede yetişeceğini, kilerle iletişimde bulunacağını, arkadaşlarını belirler. Kişinin değer yargıları, hayat görüşü, idealleri, hatta bazı kişilik özellikleri seçtiği meslek tarafından belirlenir.
e) Meslek Seçimi Demokratik Toplumun İnsan Gücünü Nasıl Kullanacağını Etkiler: Tek tek alınan bireysel kararlar toplumun insan gücünü etkileyebilir. Bir iş koluna ihtiyaçtan fazla yığılma olduğunda kişi için işsiz kalma olasılığı artar.
BİR MESLEK HAKKINDA NELER BİLİNMELİ?
Bir meslek hakkında bilinmesi gereken o kadar çok ve çeşitlidir ki mesleği seçerken bu hususların kendimize uygun olup olmadığına dikkat etmemiz gerekir. Bunlardan başlıcaları;
- Meslek mensuplarının yaptığı başlıca faaliyetler,
- Çalışma ortamı,
- Çalışma koşulları,
- Çalışanlarda aranan nitelikler( yaş, boy ve ağırlık, yetenekler vb.),
- Meslek eğitimi,
- İşe ilk giriş koşulları,
- Meslekte ilerleme,
- Kazanç
- İş bulma olanağı ve mesleğin geleceği,
- Meslek mensuplarının bağlı olduğu oda ve sendikalar.
- Çağımızda insan kendi yönünü çizme ve yaşamı hakkında karar verme özgürlüğüne sahiptir. Bir meslek sahibi olma konusunda kişinin seçme özgürlüğünü kullanması bir hak olmaktan öte, çağdaş insan olmanın bir gereğidir.
- Meslek seçerken bireyin aşağıdaki davranışları geliştirmesi beklenir.
- Hangi işleri ne derece yapabileceğini farkında olma, çeşitli konulardaki yeteneklerini doğru, gerçekçi ve ayrıntılı olarak değerlendirebilme,
- Bir eğitim ortamından, bir çalışma alanından, bir meslekten neler beklediğini açık ve net biçimde ifade edebilme,
- Mevcut seçenekleri inceleme, başka seçenekler olup olmadığını araştırma,
- Seçeneklerin her birini, istek ve beklentileri karşılama, var olan yeteneklerle ve ekonomik olanaklarla erişebilme olasılığı bakımından değerlendirme,
- İstekleri karşılama olasılığı en yüksek görünen ve erişme olasılığı olanlara yönelme kararı verebilme.
